Tagarchief: Nacht

Reacties van vriendin Diana op A.F.Th. van der Heijden

Posted on by
2

Diana Immerzeel(Een lieve vriendin van ons (Diana) nam de tijd om uitgebreid te reageren op het interview in de College Tour. Zij verloren hun zoontje Joost van 6 jaar aan kanker. Ik heb haar teksten ongevraagd voorzien van prachtige foto’s door haar gemaakt. De teksten uit mijn blog zijn blauw.)

“verdriet en verlies …. dat niet minder wordt, dat niet slijt’ — Ik wordt in de gaten gehouden door mijn eigen verdriet en dat krijg ik door op het moment dat ik dat verdriet niet ten volle voel.— verlies kan er ook ineens als een donderslag bij heldere hemel kan zijn. Dat het je helemaal opvult en verziekt en misselijk maakt en dat er geen verweer tegen is. dat je maar hebt te aanvaarden.”

Ja, dat herken ik. Eigenlijk kan ik wel eens een beetje jaloers op hem zijn. Ik merk dat de tijd bij ons ook haar werk doet: het verdriet komt nog steeds, maar het is herkenbaar. Toch ook wel rauw soms, maar het duurt korter. Gelukkig weet ik nu dat Joost niet verder weg is als ik me niet verdrietig voel of als ik blij ben. Maar v.d. Heijden heeft gelijk: je hebt het allemaal maar te aanvaarden. Tegelijkertijd is dat ook ‘prettig’, want je kan niet vechten tegen dat wat niet te veranderen is. Ik heb ooit eens gezegd: dat Joost dood is heb ik te aanvaarden, maar ik ben het er niet mee eens dat hij dood moest gaan op deze leeftijd, maar vooral niet met het feit dat het zin zou hebben. Nooit!

“Ik denk dat ik een grimmiger schrijver ben geworden daardoor… — er is een proces gaande sinds Tonio’s dood dat ik verschaming noem. — Waar ik ook kijk in mijn leven… De dingen waarvan ik ooit dacht dat ze glans hadden, dingen waarvan ik dacht dat ik ze goed had gedaan, die verkruimelen.. — Zoals bier de ochtend na een feestje is verschraalt zo verschaamd alles. — Alles wordt daardoor aangetast”.

Dit viel mij ook op. Ten eerste om de herkenning: alles verliest zijn glans en zijn zin. Alles wat je ooit bereikt hebt; alles wie je bent. Maar ik word ook wel een beetje lyrisch van zijn talent om het zo te verwoorden. Hij is natuurlijk niet voor niks schrijver. Het is een prachtig woord: verschaming. Het heeft niets met schamen te maken, maar vooral met dat alles ontdaan is van zijn belangrijkheid.

“Nee mijn doodsangst is daardoor niet groter geworden. Wel een ander soort angst; namelijk de angst om te sterven zonder iemand van je eigen vlees en bloed na te laten aan de wereld. Mijn leven zet zich niet in hem voort… – -Het is de angst om uberhaupt te sterven zonder nageslacht”.

Ja, dat gaat niet voor ons op. We hebben nog 3 kansen. Zelf ben ik niet meer bang voor de dood omdat ik dan – zo hoop ik – Joost weer zie. Hoe en wat weet ik niet. Soms ben ik bang dat het misschien niet zo is en we ons zelf voor de gek houden.

In zijn boek schrijft hij – en hij zei dat ook in het interview – dat hij onder de indruk was van het sterven van zijn zoon. Hij (Tonio) heeft iets gedaan, wat A.F.Th. nog nooit gedaan heeft. Hij bewondert zijn zoon er om. Ik vond dat een heel verrassende emotie. En gek genoeg troostte het mij een beetje: Joost kon het. Wij dus ook, straks. (Natuurlijk weet ik wel dat je sowieso dood gaat, maar het sterven is misschien toch een kunst)

Zijn vrouw vertelt halverwege het interview dat van der Heijden, in tegenstelling tot haar, zich schuldig voelt over zijn dood ‘dat hij niet op die plek was toen Tonio verongelukte .. dat hij hem daarvoor niet heeft kunnen behoeden’.

Dit is heel verrassend. Is het iets van mannen? Frank heeft (en nog is het moeilijk) veel het gevoel gehad dat hij tekort geschoten heeft tegenover Joost. Had hij niet meer moeten doen, zeggen, enz. Het is niet echt een groot schuldgevoel, maar toch… Hij heeft wel heel veel moeite en verdriet over het lijden van Joost, het in zich zelf opgesloten zitten door de algehele verlamming. Daar heeft Frank heel veel moeite mee. Mij kan het ook verdrietig maken, maar indertijd was ik hier anders mee bezig. Er moest gezorgd worden…

“Ik denk dat berusting nog steeds ver weg is. Ik beschouw Tonio’s dood als een grote nederlaag.. — Ik draag de volledige verantwoordelijkheid voor zijn einde… – Zo voelt dat nou eenmaal. – Dat is een van de irrationele dingen in mijn rouw namelijk dat ik nog steeds die schuld met me meesleep”.

Ik mag hopen dat hij nooit berusting vindt. Misschien wel rust in zijn zoektocht naar een zinvol leven met de leegte en het gemis, naast de andere dingen die belangrijk zijn voor hem. Het gemis zal ook zin geven, uiteindelijk. (Niet – Nóóit de dood van Tonio, Joost en al die anderen.) Die rust wens ik hem toe.

Als je rouwt zit je in een emotionele 8-baan en er is weinig rationeels in je gevoelens.  En hoe lang je je irrationele emoties en gevoelens bij je houdt is niet van belang. Van belang is dat je er mee leert leven. (Denk ik.)

” Nu ik ehh… Het zou mooi zijn. — Zo voelt het nog niet. Je zou kunnen terugkaatsen dat ik nog steeds bezig ben alles van Tonio, alles rondom zijn dood maar ook alles uit zijn leven vorm te geven. Dat ik zelfs denk aan zo’n Metro-roman; een onderwereld roman waarin ik het met hem kan hebben over  het verdere verloop van zijn eventuele leven. Ja ik ben constant bezig met de vormgeving daarvan. — Niet alleen maar schuldgevoel…– hoe gek het ook klinkt, ik heb het creatief gemaakt. En dat hoop ik te blijven doen.”

Prachtig. Wat mij betreft is dat ook al herstel. Hij doet het enige waar hij goed in is: schrijven, creatief bezig zijn. Als je dat zo magistraal kan doen… Dat is een gave.

Misschien kan ik zeggen, dat ik door alles wat we meegemaakt hebben beter naar anderen kan luisteren. Ik voel geen drang meer om oplossingen aan te bieden. Ik luister alleen. Soms zeg ik wat over mijn eigen ervaringen. Dat is het wel zo’n beetje.

Uit een lied van Bob Dylan.

Now I’ve heard about a guy who lived a long time ago
A man full of sorrow and strife
That if someone around him died and was dead
He knew how to bring him on back to life

Well I don’t know what kind of language he used
Or if they do that kind of thing anymore
Sometimes I think nobody ever saw me here at all
‘Cept the girl from the red river shore                            

Red River Shore / Bob Dylan

Wat een prachtige tekst van Dylan.  En wat v.d. Heijden hierboven zegt is zo invoelbaar. Hij zoekt het gemis via zijn talent. Natuurlijk is het enige wat je wilt: je kind weer in leven. Hoe dan ook. Ik geloof er wel in: dat taal, poëzie, enz. je kind tot leven kunnen wekken (anders leven). Hoe dat bij mij vorm krijgt? In de ontmoeting misschien met anderen, in het elke dag aan hem denken. Dat is niet altijd verdrietig en ook niet altijd heel nadrukkelijk. Maar altijd is er ergens een moment dat Joost in mijn gedachten is. Het zou erg zijn als dat niet meer zo zou zijn. Soms word ik bij Joost bepaald als ik mijn achterneefje van 4 jaar zie, of een foto van mijn neef (oom van mijn achterneefje). Joost leek op mijn neef en mijn achterneefje lijkt op Joost en op zijn oom. Soms maakt me dat verdrietig. Hoe zou het nu zijn met Joost, als 14-jarige? Wat zouden zijn hobby’s zijn, hoe zou hij met onze meiden omgaan, hoe zouden hij en Bart met elkaar optrekken? Zouden ze broers door dik en dun zijn?

Ik vind het nog steeds zo zonde, dat zijn leven gestopt is. Wat een verspilling van talent, denk ik weleens.

Bij mij kwam ook de gedachte op dat blijkbaar niemand kan leven met een ‘niets’ na de dood. Ook A.F.Th. v.d. Heijden zoekt Tonio, hij wil hem ‘beleven’. Je zou die ‘eredienst’, zoals hij het noemt afgodisch (is dat een bestaand woord?) kunnen noemen. Je kan ook zeggen dat dit een denkbeeldig standbeeld is van zijn zoon. Maar of hij hem overal in zal kunnen terug vinden?

Verdient Tonio niet een eigen plek? Ik weet het niet. Ik ben erg terughoudend geworden met oordelen over iemands wijze van omgaan hiermee. Het is zo teer, maar ook zo eigen.

Veel mensen vinden het depressief dat hij zo lang buiten de publiciteit is gebleven. Ik geef het je te doen: altijd maar mensen die naar je kijken, die over je praten en je misschien ‘verkeerde’ vragen stellen, of vragen die verkeerd vallen. Wij konden in de anonimiteit van ons bestaan, zonder nieuwsgierige papparazzi, over straat. Ik snap wel dat hij dat niet opzocht. Hij kwam heus wel uit huis, maar niet in de publiciteit.

Hieronder nog even de gedachten van Bonhoeffer over de leegte, het gemis, dat niet opgevuld moet worden. Ook niet met God. Die is geen doekje voor het bloeden:

— Als je van elkaar houdt en je bent door de dood van elkaar gescheiden, dan is er op de wereld niemand en niets die de leegte van de afwezigheid kan vullen. Probeer het maar niet, want het zal je niet lukken. Aanvaard liever het gemis dat je is overkomen. Dat klinkt erg hard, maar het is een grote troost. Want zolang die leegte werkelijk leeg blijft blijf je daardoor met elkaar verbonden. Zeg niet: God zal die leegte vullen, want geloof me, dat doet hij niet. Integendeel: Hij houdt die leegte leeg en helpt ons zo om de vroegere gemeenschap met elkaar te bewaren, zij het ook in pijn. Maar dankbaarheid zal de prijs der herinnering veranderen in stille vreugde. De mooie dingen van vroeger zijn geen doorn in het vlees, maar een kostbaar geschenk dat je met je meedraagt. (Ik moet je zeggen dat ik daar toen niet vatbaar voor was. Ik wilde geen herinneringen. Ik wilde Joost, potdomme!) Zorg dat je niet blijft graven in herinneringen, maar doe het van tijd tot tijd. Ook een kostbaar geschenk bekijk je niet aldoor, maar alleen op bijzondere ogenblikken. Buiten die ogenblikken is het een verborgen schat, een veilig bezit. Dan wordt het verleden een blijvende bron, van vreugde en kracht. —

Wat ik in het rood heb geschreven vind ik wat ingewikkeld, maar als je er zo mee om leert te gaan: prachtig. Dat van die verborgen schat spreekt me aan. Zo voelt dat met Joost. Een veilig bezit zijn al die herinneringen.

Lieve groet,

Diana

Depressie 4

Posted on by
2

And if my thought-dreams could be seen
They’d probably put my head in a guillotine
But it’s alright, Ma, it’s life, and life only    Bob Dylan

Laat ik beginnen met te zeggen dat ik dit ‘proces’ met tegenzin afmaak. Maar ik wil een ‘eerlijke pentekening’ van mijn bestaan op deze website… Zo nu en dan kom ik hier, op deze plek van wanhoop, blijkbaar terug.

Het nieuwe medicijn werkte dus niet bij mij. Ik ben weer terug in het oerwoud waar ik, jarenlang heb ingezeten en waar, naar ik hoorde van mijn jongere broer en ook wel wist, mijn moeder veel aan leed…? Ze slikte een groot deel van haar leven rustgevende middelen. Nu ik er zelf weer in zit wil de ‘kleuren’/ingrediënten van deze werkelijkheid schetsen.

film-quasimodo12Quasimodo

Q. is voor mij het beeld van de gevoelige (muzikale) mens die zich heeft teruggetrokken omdat hij/zij denkt dat hij ‘lelijk’ is… Ik was diep onder de indruk van die film in mijn jeugd. Op de een of andere wijze eindigen veel van mijn interacties met mijn omgeving, dezer dagen, in een ‘gekwetste nederlaag’. Noem het ‘slachtoffer’, noem het ‘(aan)klager’; anyway je eindigt bloedend, verwond en met een gevoel van ‘er is iets mis met mij’ / ik ben niet geliefd… Natuurlijk weet ik dat dit niet zo is maar mijn optreden is vaak ook ‘net mis…’; soms ronduit ongelukkig. De vraag is zelfs in welke categorie dit blog valt… Dat heeft ook met een tweede punt te maken.

Deze tweede dimensie in mijn optreden heeft met een kenmerk van mijn persoonlijkheidsstructuur te maken: ik ben een ‘ambivert‘. Ik ben voor een flink deel extravert maar voor een even groot deel introvert. De depressieve ‘ontwikkelingen’ hebben daardoor van de ene kant het effect dat ik de neiging heb mijn lijden uit te venten en/of naar buitengerichte afleiding te zoeken maar er is evenzeer een behoefte om mij terug te trekken. Mijn broer trok zich helemaal terug op/in zichzelf en vereenzaamde. Gelukkig treed ik, hoe ingewikkeld ook, naar buiten. En dan bedoel ik niet eens zozeer dit/deze webblog. Het maakt dat ik onder de mensen blijf en redelijk tot normaal functioneer, in de maatschappelijk zin. Mijn werk is in deze zelfs een gezonde afleiding.

Het derde ingrediënt is de gegeneraliseerde angststoornis; de permanent aanwezige ‘paniek’. Hyperalert; maar dodelijk vermoeiend. Voortdurend een steen die op je borst drukt. Je lichaam en geest afwisselend in de Flight-Fight-Submit-Freeze modus. Zelfs mijn fysieke gang krijgt in deze tijd iets gebogens en kreupel… (zie: Q)

Deze ingrediënten vermalen zich in mijn hoofd tot een heen en weer golvend gepieker waarbij het grootste deel van de gedachten gaan over een vooronderstelde religieuze verlorenheid. Ik ben fundamenteel en totaal ‘niet OK‘. Uiteraard heeft mijn jeugdige kerkelijke achtergrond flink bijgedragen aan deze ‘vorm’ van innerlijke monoloog. Zo werkt het in ieder geval bij mij. Het lastige met dit soort ‘stoornissen’ is dat iedereen heeft te dealen met zijn of haar eigen ‘blend’. Waardoor het bij iemand anders net weer effen anders is… Geen lichaam en/of levensverhaal is hetzelfde…

(Ik weet niet eens meer of ik in mijn blogs wel een keer over mijn opvoeding heb gesproken. Ik had, vanwege de gezondheid van mijn moeder, niet geboren moeten/mogen worden (ze heeft drie maanden gehuild toen ze zwanger was van mij) en mijn vader zei rond mijn zeventiende dat hij nooit een dag plezier van mij had gehad. Ik was een levendig en temperamentvol kind die soms meerde keren per dag een pak slaag kreeg van zijn driftige vader. De boodschap aan mij was in ieder geval dat ik in en in slecht was en dat het nooit goed met mij zou komen.)

Het dagelijkse eindresultaat van dit proces is een gespannen en versomberd mens. Een stressmodus die maar niet op ‘uit’ wil gaan. En wat doe je ‘als niks werkt’? Troostend is het dat ik dit soort stemmingen en verwarringen lees van mensen als Guardini en Henri Nouwen. Ton Lathouwers en zijn Zen. Zij zijn mijn ‘bakens’ in de nacht… Zij brengen mij nergens; zij helpen mij daar te zijn waar ik nu ben.

En natuurlijk ben ik bezig om een nieuw medicijn uit te proberen. Maar voor dat je weet of dat wel of niet werkt ben je weer twee maanden verder…

Na een ontmoeting met een vriendin van ons kwam er nog een lastig aspect van dit soort stemmingen naar voren. Het meest gevaarlijke moment is dat je in je wanen gaat geloven.  Of in de zin van dat iedereen je in de steek laat en dat je het dus wel heel slecht heb getroffen met je omgeving of het moment waarop je in je ‘zelf-evaluaties’ gaat geloven… Of het moment waarop je jezelf met je ‘gedachten en gevoelens gaat identificeren; ‘Ik’ ben die gedachte/dat gevoel…

Now, little boy lost, he takes himself so seriously
He brags of his misery, he likes to live dangerously      Bob Dylan

O ja en muziek. Met een vette glimlach van zelfspot: ‘Nobody knows you when you’re down and out‘

Lost; verdwaald (2)

Posted on by
6

‘I’m lost‘; naar mijn mening zong ik dat in een prachtige ‘blues’. Het was het einde van een zeer heftige droom waarin ik volledig verdwaald was geraakt temidden van carnaval vierende mensen. Toen ik tenslotte weer verenigd was met mijn ‘Bijvrouwen’ familie(ik was daar met hen op vakantie), inclusief de neven en nichten en hun partners, werd ik, terwijl ik dit ‘I’m Lost’ uit volle borst zong, ontmaskerd door een nieuwe aangespoelde neef. Hij keek mij doordringend aan en begon te vertellen over allerlei zeer gevaarlijke en ernstig gestoorde mannen; de associaties waren niet zozeer trefzeker maar wel zeer duidelijk met een bedoeling iets over mij te zeggen. Ik werd wakker gemaakt door mijn vrouw.

Ik ben een week geleden, na een bezoek aan mijn psychiater, overgestapt op een ander medicijn (Cymbalta -> Lyrica). Er waren allerlei aanwijzingen, de laatste tijd, dat mijn gebruikelijke angsten/stemmingen blijvend de kop op staken. Mijn vrouw ziet dat heel scherp en zegt dan na verloop van tijd: “zijn de medicijnen niet uitgewerkt?”. Natuurlijk vind ik dat een laffe reactie en een vorm van ‘niet nabij willen/kunnen zijn’ aan/in mijn angsten en depressies. Zij noemt zo’n tijd ‘op eieren lopen’. Ik ben dan zeer kwetsbaar en niet makkelijk benaderbaar en zij vind het bedreigend en geeft het na 1 vraag al op. Zij: ‘zoek het dan ook maar lekker zelf uit met je zure gedrag’. Ik: ‘lekker makkelijk; na 1 poging al opgeven..; ben ik niet meer waard?’. Passief/aggressief zou je mijn gedrag kunnen noemen: vol verwijt… Nee, we gedragen ons zeer fatsoenlijk naar elkaar maar het is wel een ijstijd. En dat niet voor het eerst…

Bob-Dylan-The-Times-They-Ar-579933It’s a restless hungry feeling
That don’t mean no one no good
When ev’rything I’m a-sayin’
You can say it just as good.
You’re right from your side
I’m right from mine
We’re both just one too many mornings
An’ a thousand miles behind                    

One too many mornings; Bob Dylan

Een systeem van ‘wanen’ noemt mijn psychiater het; mijn angsten en gedachten van verdoeming. Een monoliet van piekergedachten die niet uit te zetten zijn en een volledig eigen leven zijn gaan leiden. Stemmingstoornis (GAS) noemt hij dat. Maar er is, in zo’n tijd waarin die stemming weer gaan domineren zoals nu, voor mij geen duidelijke grensovergang meer tussen mijn ‘waanideeën’ en de werkelijkheid. Voor mij zijn het werkelijke zelfevaluaties die zelfs bepalend (zouden kunnen zijn) voor mijn handelingen. Ik heb het van nabij meegemaakt, wel 8 keer denk ik, in de vorm van bipolariteit. In zijn innerlijke en uiterlijke ‘werkelijkheid’ kreeg hij eindelijk de kans om zijn droom(kasteel) te realiseren. Voor zijn nabije omgeving was het enthousiasme. Volgens mij was hij gek… Volgens hem was ik jaloers.. Het gaat mij hier niet om hem maar om die waanzinnig moeilijk te bepalen grens tussen ‘waan’ en werkelijkheid… Als ik mijzelf evalueer in zo’n stemming blijft er niets van mijzelf over; ben ik alles kwijt.. En geloof me, dat kan voor je-zelf heel overtuigend zijn!de-ziekte-tot-de-dood-s-kierkegaard-9789085066101-voorkant

(Intussen heb ik wel het initiatief genomen om te gaan promoveren… Of zou dat ook een de waan ingegeven handeling zijn. Het onderwerp is: ‘Wanhoop en Spiritualiteit‘.)

Nu gebruik ik dat nieuwe medicijn. Fascinerend! Binnen een halve dag waren die ‘gedachten’ verdwenen. De stemming gehalveerd… En vooral mijn gedrag veranderd. Er komt energie los. Er gaat weer iets stromen. In eerste instantie Boosheid en Expliciet verwijt? en zoek ik de confrontatie die ik maandenlang heb vermeden. Het passieve ben ik kwijt; ruimte voor agressief verwijt… Er gaat weer iets stromen… Volgens mij zijn er geen medicijnen die moord of zelfmoord als bijwerking hebben maar er komen er wel erg veel soorten emoties los in die omslagtijd. Neigingen tot doortastend, ‘te’ rigoureus en desastreus optreden. Ik had bijna heel mijn blog verwijderd en vernietigd. Volgens mij speelt dit vooral als ze werken! Psychiaters en doktoren moeten daar op bedacht zijn.

Terug naar ons nachtelijk ‘Auping overleg’; “Je bent je liefde voor mij wel helemaal kwijtgeraakt de afgelopen tijd..”, constateerde en vroeg ik. Het bleef pijnlijk stil. Eigenlijk wist ik het antwoord wel. Ik zou haar niet gelooft hebben als het antwoord anders zou zijn. Na enige tijd herhaalde ik de vraag. Ik wist het wel maar wilde het uit haar mond weten. Na een herhaalde aarzeling zei ze: “Het is goed dat ik je al zolang ken…”. IMG_Gerda

Wat ben ik trots op haar en op ons. Wat hebben we allemaal wel niet bereikt. Geduld… Wat ben ik haar dankbaar dat zij het met mij uithoud…

(Een eerder blog gaf, achteraf gezien, al aanwijzingen in deze richting…)

lg80130En om nog even in de ‘Blues’ te blijven: ‘Nobody loves you when you’re down and out‘ (en Janis Joplin en deze en deze versie). Maar snappen kan ik dat ook weer wel. We zijn geen aantrekkelijke mensen; de sacherijnige zeurkousen. Die Founding Fathers of the Grumpy old men society.

Mystieke / Contemplatieve antropologie 2

Posted on by
8

“De omgeving waarin het monastieke gebed gedijt is de woestijn waar de menselijk troost afwezig is en waar de veiligheidsroutines van de menselijke stad geen soulaas bieden….” (Contemplative Prayer, 1)

Direct nadat ik het vorige blog had gemaakt werd ik al onrustig. Dit soort benaderingen wekken de verwachting van vrede, schoonheid en ‘alles is goed’ op. Alsof mystiek iets moois is. Zo mooi is het allemaal niet. Er is ondraaglijk lijden, lelijkheid en kwaad. Een oude man van 94 die zijn dagen slijt in het verzorgingstehuis zonder enige blijk van waardigheid (ik was gisteren bij hem). De dagelijkse wanhopig makende uitzichtloosheid van het Palestijnse volk… De barbarij rondom voetbalvelden… Nee ik ga niet zeggen dat dat er niet bij hoort. Het is alles inclusief of het wordt een vervreemdende spiritualiteit / mystiek. Ja dit is mijn stokpaardje: het Koninkrijk Gods is midden onder ons of het is nergens. In deze wanhoop, in deze puinhoop; Irrsal und Wirrsal.

Om dat een beetje duidelijk te maken ben ik te rade gegaan bij twee boeken van Thomas Merton. Ik weet niet of ik deze zaak in het kort duidelijk kan maken maar ik kwam er ooit op toen ik de vernieuwde vertaling van Contemplatief gebed tegenkwam. In de toelichting zette de vertaler zijn keus uiteen van de vertaling van het woord ‘dread’. Hij kiest voor de ‘vreze des Heren’ wat m.i. een foute keuze is. Heel de spiritualiteit van Merton uit die tijd en in die twee werkjes is doordrongen van de existentiële ervaring zoals die verwoord wordt in Zen en het Existentialisme van Niets, Angst en Leegte. Ik heb daarvoor zelfs de woorden geteld die verwant zijn die ervaring in beide boeken. Deze ervaring is uitermate pijnlijk en ontluisterend. Als hij al verbanden legt dan is dat met het Kruis en de ‘spirituele dood’; de wanhoop van de godverlatenheid. Wij hoeven deze ervaring niet op te zoeken; zij is er. Maar we moeten er niet te snel aan voorbij willen gaan. Zoals volgens mij zeer vaak in spiritualiteit gebeurd. Maar zij is geen doel of eindpunt. We worden niet ‘verzopen’ in de dood van Christus; maar gedoopt…! En die ‘vreze des Heren’ komt veel later pas. De vertaler gaat me te snel.

“Nu snappen we dus dat de doorleefde volwassenheid van het spirituele leven langs geen andere weg bereikt kan worden dan via de verschrikkingen, kwellingen, moeiten en angst die noodzakelijkerwijs de innerlijke crises van de ‘spirituele dood’ vergezellen. Het is de crises waarin we tenslotte onze gehechtheid aan ons uiterlijke zelf achter ons laten en ons volledig toevertrouwen aan Christus. …..

Het doel van de ‘donkere nacht’, zoals Johannes van het Kruis aantoont, is niet simpelweg het hart van de mens te straffen en onrustig te maken, maar is bedoeld om te bevrijden, te louteren en te verlichten in de pure Liefde. Deze weg die door verschrikkingen voert eindigt niet in de wanhoop maar in de volmaakte vreugde. Niet in de hel maar in de hemel.” (CP 88 of 110)

In de geest van Thomas Merton zijn dit geen ervaringen van ‘eens en voor altijd’ maar is dit een voortgaand proces van ervaring die pas in de dood hun (voorlopige?) vervolmaking vinden. Het is de oefening van in elk moment en in elke plaats op de verpletterende werkelijkheid ingaan in een ‘naakt’ geloof.

De ware en heilige benadering van het leven is op geen enkele manier een ontsnapping aan de ‘nietsheid’ die ons overmeesterd als wij aan ons zelf zijn overgeleverd. Integendeel, zij gaat bij die duisternis en dat ‘niets’ naar binnen, dringt daarin door, wetend dat de genade van God onze desolate leegheid heeft getransformeerd tot Zijn tempel. En we geloven dat Zijn licht zich verborgen heeft in onze duisternis. Vandaar dat die heilige grondhouding er een is die niet geschrokken terugdeinst voor onze eigen leegheid maar veelmeer met eerbied en ontzag daar naar binnen gaat in het bewustzijn van dat geheim. (Inner Experience, 53 Vervolg)

Volgens mij gaat het er in deze contemplatieve zijnswijze dus om onze verbijsterende en verpletterende (ervaring van de) ‘werkelijkheid’ binnen te gaan in een vertrouwen op ‘Gods’ verborgen scheppende intimiteit in dit alles. Ook in die werkelijkheid van ons eigen zelf…  Zonder dat wij daarbij ook maar enige ‘grip’ krijgen op deze werkelijkheid. Maar wij kunnen haar dan wel in alle vrijheid binnen optreden. Dat is m.i. de essentie van geestelijke oefeningen en deze grondhouding wordt gaandeweg zich eigen gemaakt. In het begin met veel aarzeling en scepsis. Zien soms even. Het schept op den duur wie weet een bepaalde mate van onverschrokkenheid? Lukt mij dat? Door dit soort literatuur te blijven lezen en niet RTL1/2/3/4/5/6/7/8 te kijken en te geloven; zo nu en dan een klein beetje…

Ja het is een drieluik geworden; deze serie over mystieke antropologie. Over de Bron (+), ons zelf (+) en de wereld(+).

‘Most of the time’; Maar soms is er de wanhoop.

Posted on by
8

Most of the time
My head is on straight
Most of the time
I’m strong enough not to hate
I don’t build up illusion ’til it makes me sick
I ain’t afraid of confusion no matter how thick
I can smile in the face of mankind
Don’t even remember what her lips felt like on mine
Most of the time

Ja, meestal red ik me redelijk goed. Maar zoals vanochtend is het als een moeras waar ik me doorheen moet werken. Een ‘diepe’ wanhoop omklemt me. Om mezelf gerust te stellen gaan er allerlei diagnoses door mijn hoofd. Nee depressie was het dus niet; angststoornis.. Maar wie weet is het iets borderline-achtigs? Of toch licht bipolair? Soms denk ik aan en vorm van autisme? Een dagelijkse wanhopige ondergrond/afgrond onder me. ‘The blues’. Als ik weet wat het is dan…?

Zou dit hetzelfde zijn als de demonen van vroeger? De aanvechtingen van satan bij Luther? De vrouwen bij de pilaarheilige? Nou hebben ze bij mij niet de vorm van sex…  De ‘demonen van de namiddag’; acedia? Ik weet nog dat ik het boekje van Grun ‘Strijd tegen de demonen’ heel verhelderend vond. Meerdere keren gelezen. Ik blijf er over lezen. De moderne hersenpsychologie heeft ook weer nieuwe inzichten gegeven. Maar veel daarvan blijft toch dicht in de buurt van een fundamenteel ‘gevoel’ van paniek….

Een paar inzichten zijn mij door de tijd heen bijgebleven.

Er is geen ontkomen aan. Fundamenteel is de ‘wanhoop‘ een gegeven. Welke namen daaraan ook worden gegeven door filosofen en theologen als Kierkegaard en Merton. Vrees en beven, void/dread/despair/desolation, leegte. Iedereen wordt op een keer geconfronteerd met zijn ‘totalitaire’ machteloosheid, schuld, zinloosheid en vreselijke eenzaamheid. Er is geen ontkomen aan. Oké; er zijn heel veel vluchtroutes zoals een relatie, verdoving en afleiding. Maar dan worden we de volgende ochtend weer wakker: we vallen en er is geen bodem…

Er omheen is een illusie… Dus is er maar een weg? Er doorheen. Voor mij is dat dan ook vaak stap 1 in dit soort situaties.  Naar binnen gaan bij dit vreselijke beest. Nee, dit is geen ‘zwelgen in de wanhoop’ zoals ooit een vriend tegen mij zei. Integendeel. Het is: ‘houdt uw hart in de hel maar wanhoop niet’. Het is gaan zitten en de emotionele stormen over en door je heen laten gaan. Het is de ‘feitelijkheid’ in de ogen zien. Het is zoals het is; hier en nu. Ik denk dat dit ook de ongelooflijke waarde van veel goede zen literatuur is. Ik geloof dat daar, voor mij, onvoorstelbaar veel van te leren is. Voor mij als gelovige is het me laten dopen in de wanhoop van Jezus. Ervaren wat de verbijsterende machteloosheid en godverlatenheid is. Die voor iedereen onontkoombaar is. De nacht van de mystieken? Dan lijkt het me toch nog weer dat het iets ‘positief’ is; en dat wil ik niet. Ik wil het absoluut niet mooier maken als het is…

De tweede dimensie heb ik in het bijzonder van Cynthia Bourgheault geleerd. Zij spreekt dan over ‘verwelkomen‘ een ‘befriending’ zoals ik het zelf zou noemen. Wij hebben het hier over de wereld van ‘centering prayer‘. Zij ziet drie stappen(143):
1. Focus and Sink in
2. Welcome
3. Let Go
Bij  mij heeft dat het karakter gekregen van een ‘begroetingsritueel’ naar mijn stemming. Een afdaling in een diepe gewaarwording/awareness. Diepe ademhaling(en) en zien en voelen dat wat er is aan gedachten/ herinneringen/ angsten en gevoelens in/aan mijn lichaam. Een vriendelijke ontvangst, verwelkoming en aanvaarding van ‘dat wat is’. Bij elkaar op de koffie gaan.. Luisteren en na een groet verder (laten) gaan. Deze wijze van er mee omgaan herken in de compassionate mindfulness; wat gezien de wortels daarvan (in Zen), niet zo verwonderlijk is.

Als je rust wil; aanvaard dan de onrust.
Als je zonder angst wil leven; omarm dan de angst
Als je overvloed wil; wordt dan een vriend van de armoede
Als je vrij wil zijn; verwelkom dan de onvrijheid
Als je vrede wil; aanvaard dan de ‘strijd’
Als je zonder wanhoop wil zijn; ga dan wonen in de wanhoop
Als je alles wil; leer dan in vrede leven met niets
Als je gelukkig wil zijn; sluit dan vriendschap met het ongeluk
Als je wil leven met God; durf dan te leven zonder Hem           (Bron ?)

Haal ik hiermee de angel uit deze werkelijkheid? Dat is in ieder geval niet mijn bedoeling. Dit wil geen ‘oplossing’ en/of ‘genezing’ zijn. Zelfs de beweging rondom de mindfulness maakt er soms toch weer een weg naar geluk van. Nee er is geen ontkomen aan de wanhoop. Maar het heeft ook geen laatste woord…. Je gaat er doorheen en je kunt soms weer gewoon aan het werk.. Hou je er iets goeds aan over? Mooi voor je. Hou je er niets aan over? Beter…. Voor mij heet dat laatste ‘geloven’. Gewoon serieus nemen dat wat is… Wil je iets ontvangen? Wees dan tevreden met niks.

‘Rouwen om een verloren god’

Posted on by
2

Ik heriner mij een zeer pijnlijke scène op tv, uit de VPRO documentaire ‘Dying/1992’, waarin mensen gefilmd werden die geconfronteerd werden met kanker en sterven. In dit citaat ging het om een echtpaar waarin de vrouw inmiddels ernstig ziek was en niet veel meer kon.

man wanhopig boos: ‘Where is the sweet little girl I married to?’
vrouw bits: ‘The sweet little girl got cancer, you know…’

Een  aangrijpend voorbeeld van een volledige onmacht(voorlopig?) om zich te verhouden in/tot een volledig/radicaal nieuwe situatie.. De woestijn..

Aan deze herinnering moest ik denken n.a.v. een paar terloopse gesprekjes waarin mensen mij bekenden dat ze niets meer konden met de god van hun verleden. Toen ik tegen een van hen zei dat het was alsof je je vader had verloren begon hij spontaan te huilen..(ik weet natuurlijk niet welke snaar dit raakte). Bij allen was er sprake van een gemis; een rouw om een verloren god. Het maakt daarbij niet uit of die god nu evangelisch, gereformeerd of gereformeerde gemeente was. Ja, soms waren ze ook blij, maar toch….

Blijkbaar is de god van ons verleden geen garantie voor de toekomst! Volgens mij komt het omdat ze geen van allen de weg van ‘on-weten‘ (Eckhart e.d.) van huis uit hadden meegekregen. De god die hen verteld was dat/die was ‘het’. Bullshit; daarmee reduceer je God tot jouw beeld/club/tijd/plaats… Wij weten niet zoveel… ‘Ho even’, zal iemand zeggen, ‘maar dat is toch de Vader van Jezus; die ons Hem geopenbaard heeft..?!’. Maar dan weet ik nog niks… Alleen maar dat, wat ik aan ‘beelden’ heb meegekregen uit mijn gezin, kerk, Nederland en mijn tijd. Dus..?

Beeldenstorm; God, elke dag nieuw en ongeweten.. Soms ben ik daar niet rouwig om…

‘En zo is jouw onweten niet een gebrek, maar juist je opperste volmaaktheid, en jouw lijdelijk ondergaan is zo je hoogste werk. En zo, op die manier, moet je afzien van al je bezigheden en al je vermogens tot zwijgen brengen, wil je werkelijk die geboorte in je ervaren. Wil je de geboren koning vinden , dan moet je al het andere dat je kunt vinden voorbijlopen en achter je werpen.’ (Kerstpreek Eckhart, 39)

Een spiritualiteit waar je niets aan hebt!

Posted on by
10

“Tijdens een godsdienstles spreekt de leraar over Gods nieuwe wereld. In de les bevindt zich een dove leerling. De leraar wil het kind bevestigen en zegt: “In Gods nieuwe wereld zul jij kunnen horen.” Het kind protesteert: “Nee, in de nieuwe wereld zal God in gebaren spreken.” (Jacqueline Kool)

Jij wilt niet genezen worden hè…? Nou, op een bepaalde manier niet meer nee…

Jij zwelgt in je lijden…!    Wil je met me ruilen? Wil jij die angsten/depressies van me hebben?

En al die genezingen van Jezus dan… Geloof je die niet? … (aarzelend) Het ligt er aan wat je daar dan onder verstaat…

Het lijkt wel een spiritualiteit van de wanhoop.. Ja, zo zou ik het ook zo zeggen… gewan-de hoop…

(dialogen die ik soms echt voer en soms alleen maar in mijn hoofd..)

Alsof ik niet al 50 jaar meedraai in gelovig Nederland… Ja; ik denk dat ik een punt wil en kan maken… Ja ik vind de focus op geluk/succes/genezing van in flinke delen van de christelijke wereld (en daarbuiten!) misleidend en ‘ongezond’. Dat geleur van genezingsdienst naar genezingsdienst… Met soms van die verschrikkelijk triviale ‘successen’ zoals het verlengen van benen… Is dat cynisme…? Ik word er inderdaad alleen maar boos van. En dan komt er toch weer een succesverhaal van… Ik zie het zelfs een beetje als een vorm van ‘ziekmakende‘ spiritualiteit.

Nee, mijn spiritualiteit heeft een ander karakter..; niet die van het verzet tegen: deze ziekte/ deze plek/ deze werkelijkheid/ deze gegevenheid/ mezelf/ dit levensverhaal… Maar meer iets van de ‘opstand’ temidden van… Niet een ‘willen hebben wat je niet hebt’: dat andere karakter/die andere man/ die (andere) vrouw/ vakantiehuisje… Meer iets van het unieke/verassende/wonderlijke zien van je eigen werkelijkheid. Hetzelfde anders zien. Ogen die gaan ‘zien’; oren die gaan ‘horen’ en dan iets doen: ‘hier ben ik’. Zonder oplossingen… Temidden van.. Ja een spiritualiteit van de wan-hoop. Midden in de dood staan we in het leven… God is hier en nu; en ik heb het niet geweten/gezien… Aan deze plaats en niet ergens anders! (Natuurlijk is die bovenstaande ambivalentie mij niet vreemd..: jonger/ slanker/ vrienden../ soms een andere vrouw..)

Gun ik die mensen dan niet…? Zie ik dat verschrikkelijke lijden dan niet? Juist omdat ik dat zie en weet dat veel niet ‘opgelost’ wordt; veel niet ‘verbetert’.. Is er een heilige van de hopeloze gevallen? ‘Zichzelf verlossen kan hij niet…‘ Is dat nou juist Jezus niet? Maar dan niet als de oplosser…(Dietrich Bonhoeffer) maar wel volluit handelend, levend en liefhebbend.

Ik ben op zoek naar een verwoording en verbeelding van een kwetsbare christelijke spiritualiteit waar je niets aan hebt. Een spiritualiteit waarmee je ‘op kunt gaan staan’ zonder je rolstoel kwijt te raken. Een leefbaarheid in onleefbare situaties. Geen vervreemding van mijn realiteit maar juist er een van vruchtbaarheid van de onvruchtbaarheid. De moed vinden om te zijn waar je niet kunt zijn; om te gaan waar je niet kunt gaan. Tsja; je zult daar maar zitten.. Maar dan toch: in verbinding met… dat wat is. Moed vinden om in te gaan op dat wat is! De nacht / de ‘godverlatenheid‘. Zou dat dan niet de navolging van Christus zijn? Christelijke spiritualiteit begint daar waar je bent en niet ‘straks’ of ‘als.. dan..’ Het is leren leven met dat wat is.., je laten raken en dan verder. Verbinding en dynamiek… Compassie; daar gebeurt iets.. Ook met jezelf…

‘Kome wat komen moet‘

God woont in de Focke Simonszstraat

Ik hoorde het van een zeereerwaarde
en hoogbejaarde dominee:
de Here wou met onze aarde
niet één dag langer meer in zee.

Al zouden wij Hem overstelpen
met eredienst en dankgebed,
het zou geen ene moer meer helpen:
er werd een punt achter gezet.

Maar zie daar was diezelfde morgen
zo’n rotjoch in de grote stad
een doodziek duiffie aan ’t verzorgen
dat-ie op straat gevonden had.

“Kristus”, wat mot je dan? Wat wil je?
Ja, kijk me maar es effe an.
Godsallejeisis, beest wat tril je.
Leg nou toch effe rustig, man.”

Toen heeft de Heer Zijn toorn bedwongen,
want Hij kreeg schik in het geval.
Hij spaarde dus de kleine jongen,
de zieke duif en het heelal.

WillemWilmink

Ik hou niet van ‘succes’verhalen en ‘genezingen’

Posted on by
4

Een paar (recente) observaties die met elkaar conflicteerden..

1. In Trouw een artikel over Mathieu van der Steen; ‘geef je helemaal over aan god en het komt helemaal goed’…
2. Een opmerking van een non in de film ‘No Greater Love’ over haar ervaring met ‘de donkere nacht van de ziel’: “Vreselijk”… Een anderen non in dezelfde film: “18 jaar heeft die nacht geduurd…”.
3. In mij persoonlijk omgeving, al veel langer geleden, het overlijden van een jongen van 6 jaar aan een hersentumor (gebedsdienst voor genezing..) en in een ander geval een huwelijk wat na vele ‘genezing’ nog steeds een ramp is… En wat te zeggen van de levens van de ‘heiligen’ Etty Hillesum, Dietrich Bonhoeffer en Titus Brandsma?

Het gaat in al die ervaringen om de vraag naar de relatie tussen een geloofsleven en succes/geluk… Die positieve relatie tussen een christenleven en succes en genezing ervaar ik als een een bedrieglijke reclame.. Vooral in evangelische kringen hebben ze daar een handje van… Een volksverlakkerij… Ik herinner mij nog het verhaal van een evangelist(moet ik de naam noemen?) uit een evangelische gemeente(moet ik de naam noemen?) die zei dat als je aan een aantal (7-10?) principes van de bijbel zou houden dat dan de zegen gegarandeerd zou zijn. Binnen een jaar was hij zwaar overspannen en werd hij nog weer later uit de gemeente gezet… Als we de werkelijke successcore van de christenlevens op een rij zouden zetten zou niemand meer op basis daarvan christen worden!

Ik zou graag ingeschakeld willen worden in de vorming van jonge bekeerlingen die van plan zijn op weg te gaan als expliciet gelovige. Ik zou ze waarschuwen voor de weg van ‘loutering’ en de nacht van de afbraak van allerlei illusie over jezelf, het leven en God. De twee/drie benen van spiritualiteit. Die afbraak/kruis/dood/einde/verlies van en die van opbouw/bevestiging/zegen/geluk/opstandig. Soms duurt zo’n duisternis een leven lang (Moeder Theresa). Slechts bij momenten komt het tot een ‘dans’.. ‘Zien soms even’…

Een paar titels wil ik hier zeker noemen:
Gerald G. May: ‘The dark night of the soul’
Kathleen Norris: ‘Acedia & me’
John Tarrant: ‘The light inside the dark’ Dit is een prachtig boek van een Zen man.Ik zal later zeker nog een keer iets zeggen over de spiritualiteit van de ‘imperfectie’/de gebrokenheid/de losers en sukkels…. Waar ik persoonlijk veel meer mee op heb.