De ziel is altijd ook ‘in beeld’ of soms ‘in kaart’ gebracht. Een paar voorbeelden passeren hier de revu…

In de Egyptische mythologie bestond de ziel van een persoon, of persoonlijkheid, uit meerdere elementen. Ook werd er geloofd dat de ziel aangaf wat een persoon in zijn leven kon bereiken. Ze geloofde dat de ziel van een koning of een prins voor altijd aanwezig zou zijn, omdat hij uit een reinere plek is ontstaan.

China: Confucius niet bezig met de menselijke ziel, de menselijke natuur of het hiernamaals. Als men deze definitie volgt dan kan men echter ook stellen dat noch het boeddhisme, noch het taoïsme per definitie godsdiensten zijn. Wanneer godsdienst gezien wordt als een geloofssysteem met een eigen kijk op de mensheid en zijn plaats in het universum, dan voldoet het confucianisme evenals het boeddhisme en het taoïsme aan de definitie.

Het boeddhisme ontkent het bestaan van een permanente ziel. Het beschouwt alles als anatta (pali); ‘niet-zelf’, ‘leeg van zelf’ of ‘zonder zelf’. Het geloof in een essentie of kern van jezelf wordt geassocieerd met het als waar aannemen van concepten als ‘ik’, ‘mijn’ en ‘mijzelf’. Een van de kenmerken van een heilige in het boeddhisme is dat hij dit niet meer doet. In het boeddhisme is de weg om een dergelijke toestand te bereiken de meditatie.

Het hindoeïsme gaat er van uit dat ieder schepsel zijn oorsprong heeft in het Paramatman, opperwezen, het universele, alles omvattende, alles doordringende zelf, Brahman of Paramatman, Atman is in dat geval synoniem voor ziel maar in dat geval onlosmakelijk van de Brahman, Kosmische ziel. Door emanatie, karma, kan een ziel drager van geest en/of lichaam zijn. En zo in de schepping emaneren. De wijsheid gekoppeld aan de ziel is het karmisch schaduwlichaam (geest) van de ziel. Dit emaneren herhaalt zich op basis van karma en beschikking tot het einde van een kalpa. Door zich bewust te worden van de Atma en te hechten en te identificeren met één en dezelfde Atman in elk schepsel van de schepping creëert de mens een eenheid tot Paramatman (het universele zelf). Dit kan omdat het zelf aanwezig is in alle zielen. Volgens het Hindoeïsme is dit de relatie tussen schepper en schepsel, ziel en superziel of Atman en Paramatman.

Joodse Kabbala

Psychologie; Jung

In de new age wordt met de ziel het niet-materiële deel van de mens aangeduid; dat wat de beweegredenen vormt voor het individuele handelen en leven. In ruimste zin: al die verschijnselen van een individu die niet tot het lichamelijke te herleiden zijn. De ziel wordt er vaak gezien als ‘het ware Zelf‘ van een individu. Soms wordt de ziel gezien als een verbinding tussen geest en lichaam. In die laatste opvatting is de geest ‘het ware zelf’. De term ziel is daarmee een filosofisch begrip dat veelal in religieuze context gebruikt wordt om de (of één) niet-stoffelijke component van het menselijk bestaan te benoemen. Die niet-stoffelijke component kan veel omvatten: zelf,bewustzijn, zelfbewustzijn, karakter, denken, intuïtie, wijsheid, ervaren, wil, leven, begeerte. Soms wordt de ziel gezien als drager van zo’n niet-stoffelijke component, soms wordt zij voorgesteld zelf zo’n component te zijn.

Door de vooruitgang in de natuur-, mens- en cultuurwetenschappen — in het bijzonder in de psychologie, de genetica en de neurowetenschappen — is in de wetenschap het idee van een ziel stilaan in onbruik geraakt en als een overbodige hypothese beschouwd: er bleek steeds een betere verklaring voor die fenomenen die ooit aan een ziel werden toegeschreven. Heden wordt de ziel er beschouwd als een louter cultureel, associatief en een gevoelsmatig bepaald begrip, wat de divergente betekenissen ervan verklaart die intercultureel tot uiting zijn gekomen.