Een school op zoek naar haar/zijn ziel

image

Gedurende de laatste drie jaar van mijn werk aan de Aeres hogeschool in Dronten heb ik me bezig gehouden met de vraag wat ‘Bildung’ zou kunnen betekenen voor de visie van onze hogeschool. Het resultaat was een website, een rapportage van mijn onderzoek en een lijst met aanbevelingen. De aanbevelingen zijn integraal overgenomen in 2018.

Zie hier het rapport: een-school-op-zoek-naar-zijn-ziel

Ik ben dankbaar en trots dat ik dit mocht doen. Het werd het hoogtepunt in mijn loopbaan.

Enige woorden over de ziel

Een ziel heb je nu en dan.
Niemand heeft haar ononderbroken
en voor altijd.

Dagen en dagen,
jaren en jaren
kunnen zonder haar voorbijgaan.

Soms verwijlt ze alleen in het vuur
en de vrees van de kinderjaren
wat langer bij ons.
Soms alleen in de verbazing
dat we oud zijn.

Zelden staat ze ons bij
tijdens slopende bezigheden
als meubels verplaatsen
en koffers tillen
of een weg afleggen op knellende schoenen.

Bij het invullen van formulieren
en het hakken van vlees
heeft ze doorgaans vrij.

Aan een op de duizend gesprekken
neemt ze deel,
maar zelfs dat is niet zeker,
want ze zwijgt liever.

Wanneer ons lichaam begint te lijden en lijden,
verlaat ze stilletjes haar post.

Ze is kieskeurig:
ziet ons liever niet in de massa,
walgt van onze strijd om maar te winnen
en van ons wapengekletter.

Vreugde en verdriet
zijn voor haar geen verschillende gevoelens.
Alleen als die twee zijn verbonden,
Is ze bij ons.

We kunnen op haar rekenen
wanneer we nergens zeker van zijn,
maar alles willen weten.

Wat materiële zaken betreft
houdt ze van de klokken met een slinger
en van spiegels, die vlijtig hun werk doen,
ook wanneer niemand kijkt.

Ze vertelt niet waar ze vandaan komt
en wanneer ze van ons verdwijnt,
maar lijkt zulke vragen beslist te verwachten.

Het ziet ernaar uit
dat net als wij haar
zij ons ook
ergens voor nodig heeft.

Wislawa Szymborska (1923-2012)

b35f56541388ebe54095029f3ef-jpg__1440x600_q85_crop-smart_subject_location-774157_subsampling-2

Writer’s block blog (1)

Het ontbrekende kan niet geteld worden

Het is nu al bijna twee maanden stil geweest op deze plek. Hoe maak je op je website zichtbaar hoe je leven, op de achtergrond van je blogs, zich bij tijden voortsleept zonder dat er een appel van uit gaat om zielig gevonden te worden?

Het gezin waar ik deel van uit mag maken is geen uitzonderlijk fenomeen. Twee volwassen kinderen die na hun studie hun weg zijn gegaan en hebben gevonden. Weinig vasts en vaak onder de zwarte vlag van bezuinigingen; maar ze doen het fantastisch. Twee van een geheel ander kleur nog bij ons thuis die hun stinkende best aan het doen zijn om een goede basis te leggen voor die onzekere toekomst. Daaromheen hebben inmiddels drie fantastische ‘schoon’-kinderen aan/ingehaakt. Een fantastische ‘bunch’ die ook nog eens heel goed bij elkaar passen. De spanning zit hem in de onzekerheden om hen heen. Bezuinigingen, reorganisaties en onzekerheden rondom ‘verblijf’ e.d. zitten hen op de huid. Wij (en zij) houden ons hart vast bij deze verhalen. Maar dit is geen nieuws; dit is er altijd geweest en zal altijd zo blijven. (Alleen is deze crisis wel erg hardnekkig…)

9056701789Maar dat zit me allemaal niet dwars. Kost wel veel energie, maar toch. Is het dat ik 60 ben geworden en twee mensen van heel dichtbij zijn overleden? Mijn schoonzus en mijn laatste en liefste oom? Is het de zo nu en dan weerkerende depressie die opspeelt? Afscheid van vrienden? Dat soort ervaringen waren echter vaak ook weer inspiratie tot schrijven…

>>>>>

Overigens een prachtig interview in Trouw van 26 januari met psychiater Wibo Algra die betrokken is geweest bij de ontwikkeling van de DSM V. Zeer herkenbaar die contaminatie van gevoelens en gedragingen…

Citaat: “We denken dat er bij ziekten als schizofrenie of depressie allerlei symptomen zijn die weer andere symptomen oproepen. Als je somber bent, ga je vanzelf denken dat mensen negatief over je denken. Die gedachten kunnen stemmen worden die je dat vertellen. Dan ga je je misschien wel terugtrekken, je komt niet meer de deur uit en gaat jezelf verwaarlozen. Anderen worden er misschien wel heel angstig van, gaan mensen in paniek bellen of veel drinken. Die oorzakelijke ketens hebben we wellicht gemist. We gingen er te veel vanuit dat symptomen braaf allemaal tegelijk ontstaan door een genetisch probleem. Alsof het levensverhaal van patiënten er helemaal niet toe doet.”

>>>

Nee, er is denk ik sprake van een diepe breuk in mijn leven; het is mijn werk denk ik. De laatste jaren raakte ik betrokken bij het werken aan een inspirerende toekomstvisie voor de school waarop ik werk en een toekomstvisie voor het werkveld van de studenten. Dat gaf mij een boost. Met een paar mensen zouden we nieuwe inspirerende concepten en netwerken bij elkaar gaan brengen of zelf bedenken. Een betekenisvolle bedrijfsvoering voor de agribusiness. En ik zou me vooral richten op ‘de ziel‘ van ondernemen.

In de twee jaar tijd is er geen enkel product uit onze vingers gekomen. Alleen een paar blogjes van mijn hand en een meter boeken in mijn kast. Teveel ego’s om synergie mee te creëren? Heb ik mijn eigen bijdrage/deskundigheid overschat? Ik ben eruit gestapt.. ‘Een heel goed idee’; zei een van de andere ego’s. Pijnlijk dus.. En nu is ook nog eens onze directeur opgestapt die mischien wel de kartrekker was van al deze dingen. Hiermee verliet de ziel de school? Ik wilde nog 6 jaar meewerken aan die toekomst… Voor het eerst denk ik echt aan mijn pensioen…

Bevind ik mij in overgangen die mij in mijn fundamenten raken? Ik ben 60 en definitief een bepaald soort lichaam met bepaald soort mogelijkheden kwijt. Ik heb echt heel erg fantastische en lieve kinderen. Maar voor mijn kinderen thuis ben ik vader en vraag ik van hen geen steun. Maar voor wie de deur uit zijn? Ik merk dat ik op de een of andere wijze zoek naar een nieuw cont(r)act.. In mijn hoofd heb ik vaak het beeld van een meertrapsraket. Wij hebben ze gelanceerd en ik land vervolgens in zee en zij..? Maar nu doe ik aan wat we nu hebben geen recht. Toch is er op een of andere wijze een distantie/afstand? Ik zoek naar beelden en verbindingen ‘over’ die seperatie heen..

Op mijn werk doe ik vaak alleen nog datgene wat ik al jarenlang deed. Nee; ik ben geen ‘Grumpy Old Man’ ook al speel ik daar wel vaak mee. Ik ben nog steeds gedreven; maar mijn werk heeft geen duidelijke bedding en/of helder perspectief meer terwijl mijn lichaam en geest misschien nog wel 25 jaar voor zich heeft (D.V. /Insha’Allah). Ik wil heel graag echte uitdagingen en verbindingen over mijn ‘pensionering’ heen. (Ouder worden en werk) Of is dit mijn ontkenning van de dood? Natuurlijk is opa zijn een mooi iets maar dat is geen ‘werk’? Ik moet heel hard aan de slag om opnieuw geboren te worden… En ik heb wel een idee, maar dat wordt een volgend blog..

Nee ik wil hier geen chachrijn communiceren maar wel leven in zijn weerbarstigheid..

Bob Dylan – “11 Outlined Epitaphs” (1963)

Al’s wife claimed I can’t be happy
as the New Jersey night ran backwards
an’ vanished behind our rollin’ ear
“I dig the colors outside, an’ I’m happy”
“but you sing such depressin’ songs”
“but you say so on your terms”
“but my terms aren’t so unreal”
“yes but they’re still your terms”
“but what about others that think
in those terms”
“Lenny Bruce says there’re no dirty
words . . . just dirty minds an’ I say there’re
no depressed words just depressed minds”
“but how’re you happy an’ when ‘re you happy”
“I’m happy enough now”
“why?”
“cause I’m calmly lookin’ outside an’ watchin’
the night unwind”
“what’d yuh mean unwind?”
“I mean somethin’ like there’s no end t’ it
an’ it’s so big
that every time I see it it’s like seein’
for the first time”
“so what?”
“so anything that ain’t got no end’s
just gotta be poetry in one
way or another”
“yeah, but . . . “
“an’ poetry makes me feel good”
“but . . .”
“an’ poetry makes me feel happy”
“ok but . . . “
“for the lack of a better word”
“but what about the songs you sing on stage?”
“they’re nothin’ but the unwindin’ of
my happiness”

Erik Borgman; een relevante en inspirerend theoloog!

Ik noem J.J. Suurmond steeds als een, voor mij, inspirerende theoloog maar dan moet ik Erik Borgman ook noemen. Hij is een ‘leerling‘ van Edward Schillebeeckxs. Wat Jean Jacques is op het gebied van spiritualiteit is Erik Borgman voor mij op het gebeid van maatschappelijk relevante spiritualiteit. Vandaag ook weer in Trouw (Het kwaad). Een prachtig interview door Wilfred van der Poll (doet leuke dingen!) Een mooi citaat:
“Maar als ik in die verontwaardiging (over seksueel misbruik in de kerk) blijf hangen, kan dat ook een manier zijn om mijzelf buiten schot te houden. Want ik die verontwaardigd ben, ik hoor natuurlijk aan de goede kant. Ik splits de mensen op in kwaden en in goeden, en houd het probleem van me af. Het kwaad is elders en goddank niet in mij. Daarmee zou ik, paradoxaal genoeg, een patroon voortzetten dat nu juist zo problematisch is gebleken.”

Het kwaad moet niet alleen aan de ander worden toegeschreven maar slaat ook altijd op mijzelf terug. Moet mij aan het denken zetten over (bijvoorbeeld) datgene waar ik deel aan hen en/of wat ik verborgen houd en niet aan het licht breng bij mezelf.

Ik heb twee boeken van hem die ik nog steeds moet lezen. Een prachtig en inspirerend ‘voorgerecht’ van zijn wijze van inspireren vond ik in deze toespraak voor het Christelijke Sociaal Congres van 2010. (Boekbespreking Metamorfosen) Hier een prachtig interview met hem in ‘Het Vermoeden‘. ‘Wij hoeven niet sterk te zijn..’

Twee citaten uit een andere bespreking in Trouw:

“In het publieke debat vragen sommigen of je religie niet zou moeten afschaffen. Maar dat is de vraag niet. Je kunt religie niet afschaffen. Religie is ook niet een probleem. Het verschaft hartstocht om ons in te zetten voor het goede leven…… Het christendom leert ons de wereld te zien als een gave. Het kan ons zo helpen, een stuk minder bang te zijn. Dan komt er ruimte voor het ontvangen van mogelijkheden die toekomst schenken.”

En drie citaten uit een gesprek met hem in Beweging 1 uit 2005. Ik schreef ze toen al op!

“Augustinus zei het al: ik zoek God en in dat zoeken is God al aanwezig. En Paulus zegt hetzelfde: God werkt het willen en werken. God is de dragende grond van ons bestaan. Ook in de totstandkoming is religie niet van zichzelf”

“De echte vraag is: hoe bljven we antwoorden op Gods presentie? Niet wat is het antwoord? Religie is omgang; omgang met het heilige,omgang met God-de-gevende, de genadige God. Religie is een toegang tot de ontologie.”

“Genade is de ultieme omgeving van het menselijke bestaan. Alles is in Christus geschapen. De schepping is genade.”

Als ik dit soort dingen lees kan ik weer ademhalen en geïnspireerd de klas ingaan. Het heeft allemaal echt zin!!! Ik ben gered / We zijn gered. Ik heb er weer zin in…

Spiritualiteit en onderwijs; Lia van Aalsum

Wat is voor haar spiritualiteit?

Het eerste kenmerk wat zij noemt is eerbied(awareness?). Ik kan me daar wel een beetje in vinden. Het is de grondhouding van een luisterende en respectvolle open houding voor de ontmoeting met het geheim, wat in alles aanwezig is en alles overstijgt. Voor mij prachtig verwoord/verbeeld in het verhaal van de brandende braambos. In die ontmoeting ontdekken wij het geheim van het leven wat ons draagt.

Een tweede kenmerk wat zij benoemd is dat dat geheim zich voor ons persoonlijk ontvouwt door ons levensverhaal heen(= werk/relaties enz..). Onze levensweg is een zich ontwikkelend verhaal waarin wijzelf en dat geheim in alle facetten van ons leven als een kunstwerk wordt geschapen. Een schering en inslag van schuld en trouw; van afbraak en opbouw.

Het derde kenmerk in dat gebeuren is de richting die in dat alles gevonden wordt. Blijkbaar gaat er van die ontmoeting en die levenservaring een appel uit ; wordt er een koers gevonden. Het is niet om het even welke keuzes wij op die levensweg maken. Het doet er werkelijk toe. Dag Hammerskjold

Vervolgens trekt zij de conclusie dat spiritualiteit om toeleg vraagt maar vooral, en daar gaat het haar en mij om, dat onderwijs om spirituele ‘vorming’ vraagt. Het is voor mij buiten kijf dat spiritualiteit aanwezig is in de student. Ook zij zijn bezig hun levensweg te vinden in antwoord op het leven zoals het zich aan hen voordoet. De vraag blijft dan of wij in het onderwijs aan dat gebeuren ruimte en vorm moeten en kunnen geven. En hoe wij dat moeten doen. Zij ziet het als een verantwoordelijkheid van het (ook hoger) onderwijs om de wording van betekenissen en van het levensgeheim een onderdeel te laten zijn van het vormingsproces. En zij is niet de enige…

Ik was in eerste instantie ietwat teleurgesteld over het boek van Lia. Maar het blijkt dat ik veel heb aangestreept en er veel heb bijgeschreven. Ik denk dat ze mij te weinig instrumenten heeft aangereikt en dat dat mij dat frustreerde. Ze geeft me echter zeker een basis om mee verder te gaan. Dus inspirerend; dat wel. Ruimte voor de ziel in ons HBO onderwijs…

Spirituele vorming van studenten en Thomas Merton

The only known picture of God. Thomas Merton

Het is onze taak Christus te zoeken en te vinden in de wereld zoals hij is, niet zoals hij zou kunnen zijn. Het feit dat de wereld er anders uitziet dan zou moeten, verandert niets aan de waarheid dat Christus erin aanwezig is. Zijn plan wordt er geenszins door veranderd of verijdeld: alles zal geschieden zoals Hij het wil. Onze advent is de viering van die hoop. Niet de komst van Christus is onzeker maar onze ontvangst, ons antwoord aan Hem, onze bereidheid en capaciteit om ‘uit te trekken, Hem tegemoet’. Wij moeten bereid zijn, zoals Johannes de Doper, Hem te zien en toe te juichen, zelfs op het moment dat ons hele levenswerk ineen schijnt te storten.”

Thomas Merton. Seasons of Celebration, p.93-94. vertaling: Dirk Doms

Verbijsterd was ik….. Geven jullie deze ‘uitrusting’ mee aan jullie studenten? We waren in gesprek over zingeving / levensbeschouwing en de vorming van studenten. Een van de gesprekspartners van onverdacht christelijk huize schetste de problematiek en de mogelijke ondersteuning voor zijn studenten hiervoor in het beroepenveld. Met welke bagage sturen zij hun studenten op weg….

Ik ben nog steeds van slag. Gedegen Algemene Vorming wilde hij ze meegeven met daarin een flink stuk religieuze geschiedenis van onze samenleving,   ethische vorming en dat toegespitst op hun beroepenveld. Geloof verworden tot een ‘hoofd’zaak in de vorm van gedegen kennis. En vaardigheden; misschien wel competenties….

Natuurlijk heeft hij dat niet gezegd en al helemaal niet zo bedoeld; maar bij mij gingen alle alarmbellen rinkelen. En natuurlijk schep ik nu even een karikatuur. Maar toch haakten die associaties ergens aan. Zo herinner ik mij mijn eigen evangelische vorming. Ik met mijn ‘geestelijke wapenrusting’ tegen de boze buitenwereld. Teksten leerde ik uit mijn hoofd en heel veel bijbelstudie. Met god boven mij de wereld in..

Ik mag dan volgens sommigen vrijzinnig heten maar ik vond het een bijna geseculariseerd verhaal. Een wereld waaruit Gods Presentie is weggelopen. Deze studenten worden, voor mijn gevoel, letterlijk de woestijn ingestuurd. Ik kreeg met die studenten te doen. Aan hun eigen geloof zijn ze overgelaten. Niet meer dan een paraplu tegen het slechte weer buiten? Vind je het gek dat ze enclaves met ‘mede christenen’ om hen heen opzoeken…

Dit zijn geen intellectuele theologische vragen. Het is iets heel existentieels. Het gaat om een leefbare geleefde spiritualiteit waarin heel veel God is; binnen en buiten. Hij/zij is overal en nergens / is betrokken op deze en gene / verschijnt hier en daar / is immanent en transcendent / liefde door alles heen / verborgen en aanwezig. Uitermate intiem maar niet te grijpen… In de eerste plaats solidair met mijn ander.. Zo’n God maakt het leven spannend en verassend. Er is geen plek/mens die buiten God valt. Je weet van tevoren alleen niet wat je aan hem/haar hebt, maar geeft zichzelf volledig. Is nooit mijn bezit geweest; integendeel. Ik denk dat God heult met alles en iedereen, behalve even niet met diegeen die de ander uitspeelt en buitenspel zet. Zij zouden geen algemeen vorming mee moeten krijgen maar mystieke vorming (Karl Rahner: ‘De vrome van morgen zal “mysticus” zijn, iemand die iets “ ervaren” heeft, of hij zal niet meer zijn..’ 1966)

Wat is dat leuk dat ik in zo’n groep mag zitten en hierover, deze vragen over wat we studenten meegeven, mag meedenken.

Deze ‘mystieke/spirituele’ leef- en kijkwijze heb ik zelf van Thomas Merton geleerd. Ik ben hem daar heel dankbaar voor. Elke student van die school zou vier jaar lang op psalm 139 en deze tekst van Thomas Merton moeten mediteren? Het gaat hier om een ‘bevindelijkheid’ die binnen en buitenwereld als vindplaats van God ziet.

Aan zo’n God heb je m.i. veel meer, voor onderweg, dan aan een cognitief en moreel goed doortimmerd verhaal.

Epiphany Experience

In Louisville, at the corner of Fourth and Walnut, in the center
of the shopping district, I was suddenly overwhelmed with the realization that I loved all those people, that they were mine and I theirs, that we could not be alien to one another even though we were total strangers.
It is a glorious destiny to be a member of the human race … there is no way of telling people that they are all walking around shining like the sun.

I suddenly saw the secret beauty of their hearts, the depths of their hearts where neither sin nor desire nor self-knowledge can reach,
the core of their reality, the person that each one is in God’s eyes.
If only they could all see themselves as they really are.
If only we could see each other that way all of the time.
There would be no more war, no more hatred,
no more cruelty, no more greed…

Conjectures of a Guilty Bystander, New York: Doubleday, 1996 

Ecojustice / Ecospiritualiteit = Geraakt zijn door het Licht

Wat een vondst! In de serie Spirituele Leiders van de RKK zag ik de uitzending over/met Marcelo Barros. Wat een inspirerende man! Dit moet je gewoon even(23 minuten) kijken. Hierin herken ik die universele en inclusieve spiritualiteit in die ik bedoel! Een wijze van spreken waarin de grootste ‘ongelovige’ zich volgens mij kan vinden? En dit brengt mij ook weer terug bij mijn wortels in de bevrijdingstheologie! Het blijkt ook dat er al meerdere boeken van hem in het Nederlands vertaald zijn.

Twee bronnen die iets laten zien van zijn ‘receptie‘ in Belgie zijn een folder rondom de feministisch theologe Ivone Gebara en de aankondiging van een bezoek aan Belgie.