“en als de boom naar het zuiden, of als hij naar het noorden valt,
in de plaats, waar de boom valt, daar zal hij wezen”
Prediker 11:3

“Bomen vallen om”, riep de man die de zoveelste boom had omgezaagd. Ik herkende die tekst!! Dit had ik eerder gehoord. Dit kwam uit een lang verleden… Het klonk ‘zwaar reformatorisch…’. En ik wist dat het te maken moest hebben met de onvermijdelijke dood…

Eerst even hoe ik hier kwam.

Ik denk dat ik nu al een jaar langs de nieuwe Hanzelijn fiets; een fantastisch nieuw aangelegd fietspad van de Drontermeren naar Dronten. Heen en terug van mijn werk in Dronten. Langs dit fietspad staan zo’n 800 40-50 jaar oude bomen. Het fietspad meandert er tussendoor. Ik denk dat ik door de voorjaarsvakantie er zo’n 1,5 week niet was geweest. Tot mijn grote verbijstering en schrik  hadden ze al zo’n 400 bomen omgezaagd! Het zullen er zo’n 600 worden. Het waren van die typische hoge bomen uit de polder; populieren…

“Ze hebben hun dienst gedaan!”, riep hij nog. Hun werk zit erop. Ze zijn overbodig en zelfs een bedreiging; “ze kunnen niet ongecontroleerd omvallen!”. Om het alles nog afschrikwekkender te maken: deze bomen vielen niet om maar ze werden ‘geveld’. Pijnlijk rigoureus vind de ontmanteling van hun bestaan plaats. Ik vond het een schokkende ervaring. De stammen gaan ergens naar toe, de kruinen gaan door de ‘shredder’… Wie weet maken ze er nog wel boeken van.  In een sneltreinvaart schoten en schieten nog steeds al ik er weer langskom de beelden door mijn hoofd.

>>> Bomen vallen niet om? >>>

Op mijn werk is er 1 keer per maand een open koffie ochtend voor de gepensioneerde collega’s. Druk bezocht door mijn oud collega’s. Mannen waar ik 23 jaar geleden, toen ik daar kwam werken, tegenop zag. Zij zijn mijn reuzen ‘van den beginne’. Mijn bazen soms. Gigantische en indrukwekkende bomen… Mannnen die het visioen van onze school hebben gerealiseerd. Maar nu kwetsbare mannen die zomaar kunnen omvallen. Iemand sprak mij aan en ik schrok van van zijn kwetsbare stem.

‘Van binnen zijn ze soms al rot’, riep een van van houthakkers nog tegen me; hij zag vermoedelijk aan mijn lichaam dat ik al die ‘gevelde bomen’ niet leuk vond… Het had iets pijnlijks. En nu ben ik helemaal geen bomen hugger…

>>> Bomen vallen helemaal niet om… >>>

Ik herinner mijn de meest verschrikkelijke en huiveringwekkende film die ik ooit heb gezien. ‘Soylent Green‘. Mijn vrouw (toen nog vriendin) en ik gingen logeren bij mijn ouders. Het moet 1979 zijn geweest en ik had de lovende recensie gelezen maar kende het plot niet….. Het was een thriller & Sience Fiction film. In een permanente groene smog werd er een een wereld geschetst waarin de lucht vervuild / het volk verloederd / de bovenlaag in een wereld leeft in een wereld van kunstmatig geluk. Voedsel is zeer schaars. Er is een excellent, smaakvol, proteïnerijk en zeer gezond koekje ‘Soylent Green’. Een uit een jarenlange coma ontwaakte man ontdekt deze wereld nieuw en ziet een vriend die vrijwillig naar een stervenskliniek gaat waar hij in een prachtige omgeving en tussen door hem gekozen beelden van vroeger ‘sterft’. Hij was overbodig geworden en dreigde een last te worden voor de samenleving. Aan de hand van allerlei criteria werd vastgesteld of en wanner je voor deze ‘overgang’ in aanmerking kwam. Door een moord op een van de medewerkers van dat ‘uitgangshuis’ die hem iets wilde vertellen gaat hij op onderzoek… Hij ontdekt dat de fabriek die de koekjes maakt een directe relatie heeft met het overgangshuis & ‘crematorium’. Zijn vriend tot koekje verwerkt. Ik kan me de avond nog herinneren. Sommige films moet je niet zien….

>>> Bomen worden geveld! >>>

Al deze ervaring gaan maar door mijn hoofd. De dingen gaan voorbij. Ook ik ga eraan. Mijn lieve ex-zwager is afgelopen zaterdag met pensioen gegaan; feestelijk. Broers van mij zijn die grens al over gegaan of staan er vlak voor. En ik wil helemaal niet met pensioen gaan… We worden door het leven of door de samenleving ‘uitgeschakeld’. ‘Zij’ spreken af wanneer we hebben afgedaan en/of wanneer we te duur geworden zijn. Aan mijn schoonvader ‘wordt niets meer gedaan’: hij is 93…

In mijn studeerkamer heb ik voor het eerst van mijn leven drie meter boeken weggedaan. Boeken die ik in 30 jaar tijd met de grootst mogelijke zorgvuldigheid heb verzameld en die mij steunden in kennisdomeinen die voor mij inmiddels voorbij zijn gegaan. Een kenner en handelaar uit Kampen keek er meewarig naar. Ze waren niets meer waard. Ze hebben afgedaan. ‘De meeste boeken zullen door de shredder gaan’, zei hij. Het kan toch niet zo zijn dat de dingen voorbijgaan…!? Verzet ik me tegen het onvermijdelijke?

>>> Bomen vallen om; laat ze/ons please.. >>>

Terug naar ‘Bomen vallen om‘. Ik heb een collega die gaat voor de ‘bijbeluitleg’ waarin deze tekst wordt gelinkt aan de geestelijk staat (wel of niet ‘in de Heere’) waarin mensen sterven en hun bestemming: hemel of hel. Zo ken ik het ook uit mijn verleden hoewel er ook die andere uitleg was waarin het ‘lot’ meer centraal stond. Maar de sfeer om “de bomen vallen om” was er een van de kwetsbaarheid, onvoorspelbaarheid en eindigheid. Er zat zeker ook de waarschuwing bij. Daarmee wordt die eindigheid ingebed in een religieuze werkelijkheid.

En nu bij mij? In de eerste plaats krijgt onze eindigheid het karakter van een gemanagede eindigheid. Wij worden geveld / zijn voorbij omdat de omgeving ons als ‘voorbij’ beschouwd, niet meer nodig of zelfs als een te dure last gaat zien. Wij managen eventueel onze eigen eindigheid. Wij worden geveld en als wij het niet zelf doen doen ‘zij’ het wel. Of wordt dit teveel gekleurd door mijn eigen somberheid? We zijn overbodig en/of doen er niet meer toe. Wij dragen niet meer bij.. Kosten en baten zijn ….

Nog een keer. Hoe zie ik mijn eigen eindigheid…? Mijn vader viel letterlijk en figuurlijk om. Een gescheurde aorta… Waarom vind ik dat een aantrekkelijker werkelijkheid? Het gewoon omvallen uit de tijd? Ben ik bang voor dat gemanagede einde? Ik verlang niet naar het lot maar wel naar het opene; het verast worden door… Gewoon vallen.. Zoals ik zo nu en dan ‘op mijn bek ga’ op mijn fiets; gladheid of een tak.

In’t Nederlands is iemand dood gegaan
over zijn reis wordt nooit meer iets vernomen.
In het Twents is iemand uit de tijd gekomen,
dus je weet zeker: hij kwam veilig aan.      (Willem Wilmink)

En dan kom ik toch weer terug op Prediker. Ik blijf erbij: ‘Bomen vallen om.. en waar hij valt, daar zal hij wezen.’ Shit happens… Maar een nog mooiere tekst kleeft mij aan:

Wat is, was er reeds lang, en wat zijn zal, is reeds lang geweest;
en God zoekt weer op, wat voorbijgegaan is.

Niets gaat verloren…