Ik had mijn zoon aan de telefoon: “Eigenlijk had je mij een heel andere wereld beloofd…!!!”. Ik was verbijsterd… Ik schrok…. Hij heeft gelijk…!!!!???? Heb ik, toen ik hem opvoedde, zijn toekomst volledig verkeerd ingeschat? Wat heb ik hem en mijn dochter meegegeven? Voor welke wereld/werkelijkheid heb ik hem opgevoed? Welk beeld van het volwassen leven hebben wij (non-)verbaal geschetst? Waarop heb ik hen voorbereid? Met welke verwachtingen/illusies stapten zij hun ‘grote mensen’ leven in?
Een gewetensonderzoek. Wat heb ik hem, zonder hem dat expliciet te zeggen, beloofd hoe de wereld er voor hem zou zijn? Ik moet onmiddellijk aan een paar dingen denken:

Wereldburger…

Was het 1 april 1993? De start van de Europese gemeenschap. Mijn zoon van 11 kijkt naar Jeugdjournaal en er is een item over deze start: alle lagere scholen gaan werken volgens het ‘Engelse model’: uniformen en Engels. Mijn zoon springt op van woede. Ik ga geen uniform dragen!!! Ik zat er bij en vroeg: ‘En het Engels spreken dan?’. Nee dat vond hij normaal. In de toekomst zouden we allemaal Engels spreken in Europa… Ik denk dat wij onze kinderen hebben opgevoed tot wereldburger. Onze dochter heeft dan ook als 15 jarige een jaar in Ecuador gezeten… Ze is nu getrouwd met een Deen. Toen zag ik dat als een mooie toekomst. Nu denk ik dat dat niet zonder slag of stoot zal gaan: Fort Europa.

Koop een huis en je wordt rijk…

Het is verbijsterend om te zien hoe velen van mijn leeftijdsgenoten schatrijk zijn geworden van de koop en verkoop van hun huizen. Wij kochten een Premie-A rijtjeswoning in 1982 in Noordwijk voor 110.000 gulden. Acht jaar later verkochten we dat voor 175.000 gulden en dat was dan een afgesproken prijs op basis een taxatie van de gemeente. We hadden 40.000 meer kunnen vangen… We kochten een nieuw huis, twee onder 1 kapper, in Dronten voor 180.000 gulden. Tien jaar later bouwden we een vrijstaande woning voor 350.000 gulden; ongeveer het geld waar we het vorige voor verkochten. Vier jaar later verkochten we dat weer voor 390.000 Euro! En geen van de stappen maakten we omwille van geld; integendeel.. We konden door de laatste twee ‘kwantum sprongen’ wat geld opzij leggen voor ons vroeg-pensioen en om het pensioengat van mijn vrouw te dichten.. En ik kon een prachtige studie gaan doen. Onze laatste stap was de koop van een huis van 500.000 euro in het centrum van een stad aan de IJssel. Ons verlies drie jaar later als gevolg van de crisis is ongeveer de waarde van ons opzij gelegd geld… Dit was het beeld waar onze kinderen mee opgegroeid zijn: koop een huis; daar wordt je rijk van. Nu kunnen ze voor geen meter een huis kopen terwijl zij aan de rijke kant van Nederland staan!

De ‘juiste’ partner..

Wat hebben we ze voorgeleefd als het gaat om relatievorming? Aan tafel waren we altijd de lieve ouders en kameraadschappelijke partners. Wat ze niet zagen waren de moeizame dagen, weken en soms maanden in de relatie. De loopgraaf gevechten achter de schermen. De ‘tekorten’ die we voor elkaar waren. Volgens mij maakte ik er wel grappen over maar de echte pijn..? ‘The nights without sleep‘ dat was allemaal niet te zien. Ze zouden dus kunnen denken dat een relatie redelijk makkelijk gaat. Dat geluk aan de oppervlakte en binnen handbereik ligt. Hoe verbind je je eigenlijk aan elkaar? En hoe houd je het vol? En dan heb ik het hier nog niet eens over het domein en doolhof van het seksuele verlangen als de dagen van verliefdheid over zijn gegaan en/of als er kinderen komen. Welke romantische illusies heb ik aan hen doorgegeven?

Het maakt niet uit wat je studeert…

Ja; ze moesten vooral dat gaan studeren wat ze leuk en zinvol vonden… Je zou toch wel aan het werk komen. Er kwamen geweldige tekorten aan op de arbeidsmarkt. Ze zouden met open armen ontvangen worden. Ja de cijfers waren er en daar had ik toevallig wel vertrouwen in. Heb ik dan ooit gedacht dat het wel eens minder zou worden? Ik had in mijn levensloop een paar stevige dips meegemaakt maar die waren ook al snel weer over. In 1982 werden de hypotheekrentes schrikbarend hoog; ik heb nog 12% rente op mijn hypotheek betaald. Maar dat ging over en het werd alleen maar beter. In  2001 hadden we de internetzeepbel maar daar had ik geen medelijden mee; eigenschuld dikke bult… En het werd steeds maar beter. Crises werden voor mij buien die voorbij gaan en waarna het toch weer beter gaat.. En dat straalde ik ook wel uit denk ik.. En nu is er sprake van de driedubbele dip… Natuurlijk het gaat ze voorlopig nog beter of net zo goed als het ons toen is gegaan… Maar hoe zal dit verder gaan? 90% van de eerste banen zijn en blijven voorlopig flexibele contracten.. Daar kun je geen hypotheek mee krijgen; als je al een huis kunt betalen.. En dan heb ik het nog niet eens over de jeugdwerkeloosheid.

Het komt goed…

Volgens mij hebt ik ondanks mijn donkere kant altijd een optimisme uitgestraald. We zijn nog nooit zo rijk, gezond en gelukkig geweest. Ik ervaar mijn bestaan als een gaan door een super gouden eeuw. Ik heb nog nooit een oorlog meegemaakt; o ja mijn oudste broer natuurlijk wel: Nederlands-Nieuw-Guinea… 1960. Toen wij een bijbelvertelling van Karel Eykman over de ‘stinkend’ rijke man aan tafel hadden voorgelezen voor mijn dochter wat ‘stinkend rijk’ was? Ik vertelde dat je dan zoveel geld had dat je alles kon kopen wat je wilde: huizen, auto’s en vakanties. Spontaan riep ze uit: “dan zijn wij dus stinkend rijk?”. “Ja”, zei ik,”Je hebt dat heel goed gezien; houden zo”. De enige verstoring van deze droom was onze zoon van toen tien “Pap wat moet je doen als je angst hebt?”. Bidden..; wilde ik zeggen, maar ik wist inmiddels dat dat niet echt werkte op lange termijn.. Ik ben het antwoord nog steeds schuldig; wie weet is dit wel de drijfveer van mijn promotieonderzoek.. Ondanks deze ‘crack‘ geloofde ik dat onze kinderen ook een gouden zo niet diamanten toekomst tegemoet zouden gaan… Toen ze inmiddels groot waren maakte mijn dochter mij attent op het thema van ‘All shall be well’ in het boek  Eilandgasten. En ik dacht dat mijn opvoeding gelukt was….

Ik heb hem gevraagd hetzelfde te doen als ik hier gedaan heb… Hardop tekeer gaan.. Ik ben heel benieuwd. En dat was ik vergeten… Als er straks al een een erfenis is moeten ze die ook nog eens met z’n vieren delen…